Τρίτη 16 Φεβρουαρίου 2010

ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Ει τις ευσεβής και φιλόθεος, άπολαυέτω της καλής ταύτης καί φαιδράς πανηγύρεως. Ει τις δούλος ευγνώμων, είσελθέτω χαίρων εις την χαράν του Κυρίου αυτού. Ει τις έκαμε νηστεύων, απολαυέτω νυν το δηνάριον. Ει τις από της πρώτης ώρας είργάσατο, δεχέσθω σήμερον το δίκαιον όφλημα. Ει τις μετά την τρίτην ήλθεν, ευχαρίστως εορτασάτω. Ει τις μετά την έκτην έφθασε, μηδέν άμφιβαλέτω και γαρ ουδέν ζημιούται. Ει τις υστέρησεν εις την ένάτην, προσελθέτω, μηδέν ενδοιάζων. Ει τις εις μόνην έφθασε την ενδεκάτην, μη φοβηθή την βραδύτητα φιλότιμος γαρ ων ο Δεσπότης, δέχεται τον έσχατων, καθάπερ και τον πρώτον. Αναπαύει τον της ενδεκάτης, ως τον εργασάμενον από της πρώτης. Και τον ύστερον ελεεί, και τον πρώτον θεραπεύει. Κακείνω δίδωσι, και τούτω χαρίζεται. Και τα έργα δέχεται, και την γνώμην ασπάζεται. Και την πράξιν τιμά, και την πρόθεσιν επαινεί. Ουκούν εισέλθετε πάντες εις την χαρά τον Κυρίου υμών. Πρώτοι και δεύτεροι, τον μισθόν απολαύετε. Πλούσιοι και πένητες μετ’ αλλήλων χορεύσατε. Εγκρατείς και ράθυμοι την ήμέραν τιμήσατε. Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες, ευφράνθητε σήμερον. Η τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες. Ο μόσχος πολύς, μηδείς έξέλθη πεινών. Πάντες απολαύσατε του συμποσίου τής πίστεως. Πάντες απολαύσατε του πλούτου τής χρηστότητος. Μηδείς θρηνείτω πενίαν. Εφάνη γαρ ή κοινή βασιλεία. Μηδείς οδυρέσθω πταίσματα. Συγγνώμη γαρ εκ του τάφου ανέτειλε. Μηδείς φοβείσθω θάνατον. Ηλευθέρωσε γαρ ημάς ο του Σωτήρος θάνατος. Έσβεσεν αυτόν, ο υπ' αυτού κατεχόμενος. 'Εσκύλευσε τον Άδην, ο κατελθών εις τον Άδην. Επίκρανεν αυτόν, γευσάμενον της σαρκός αυτού. Και τούτο προλαβών εβόησεν Ησαΐας: “Ο άδης, φησίν, επικράνθη, συναντήσας σοι κάτω”. Επικράνθη, και γαρ κατηργήθη. Επικράνθη, και γαρ ενεπαίχθη. Επικράνθη, και γαρ ένεκρώθη. Επικράνθη, και γαρ καθηρέθη. Επικράνθη, και γαρ εδεσμεύθη. Έλαβε σώμα, και Θεώ περιέτυχεν. Έλαβε γην, και συνήντησεν ουρανώ. Έλαβεν, όπερ έβλεπε, και πέπτωκεν, όθεν ουκ έβλεπε. Που σου, θάνατε, το κέντρον; Που σου, άδη, το νίκος; Ανέστη Χριστός, και συ καταβέβλησαι. Ανέστη Χριστός, και πεπτώκασι δαίμονες. Ανέστη Χριστός, και χαίρουσιν Άγγελοι. Ανέστη Χριστός, και ζωή πολιτεύεται. Ανέστη Χριστός, και νεκρός ουδείς επί μνήματος. Χριστός γαρ εγερθείς, εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιμημένων εγένετο. Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.  
Εδώ θα γράψω λίγα λόγια για τη σύγχυση που υπάρχει όσο αφορά τον Κατηχητικό λόγο του Αγίου Ιωάννου.
«Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες ευφράνθητε σήμερον», μας λέγει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στον περίφημο κατηχητικό του λόγο, που διαβάζεται στην Εκκλησία μας την βραδιά του Πάσχα στο τέλος της Θείας Λειτουργίας.
Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει, ότι μπορούν οι χριστιανοί την ημέρα αυτή να κοινωνούν χωρίς νηστεία;
Το χωρίο αυτό πρέπει να ερμηνευθεί με βάσει αυτό που είχε στο μυαλό του ο Άγιος Ιωάννης (γιατί αυτός το είπε), και όχι με ότι εμείς έχομε σήμερα στο νου μας. Με άλλα λόγια, για να καταλάβομε ποιοι ήταν τότε «οι μη νηστεύσαντες», θα πρέπει πρώτα να δούμε ποιοι ήταν τότε «οι νηστεύσαντες».
Ο ίδιος ο Άγιος μας πληροφορεί, πως στην εποχή του οι χριστιανοί κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή νήστευαν σκληρά. «Υπάρχουν (έλεγε) μεταξύ σας χριστιανοί, που συναγωνίζονται ποιος θα νηστέψει περισσότερο. Άλλοι τρώνε κάθε απόγευμα λίγο ψωμί και πίνουν λίγο νερό, ενώ άλλοι δεν τρώνε ούτε κάθε απόγευμα, αλλά μένουν τελείως νηστικοί και δύο ημέρες» (Εις Αδριάντας, Δ:6). Νηστεία, δηλαδή, για τον Άγιο Ιωάννη σημαίνει ή ξηροφαγία ή πλήρη ασιτία. Επομένως, οι νηστεύσαντες (πεινάσαντες) είναι αυτοί που καθ’ όλη την διάρκεια της Τεσσαρακοστής ξηροφαγούσαν ανά ημέρα, ή ανά δύο ημέρες!
Και οι μη νηστεύσαντες;
Ήταν όσοι λόγω ασθενείας, αντί να τρώνε κάθε απόγευμα λίγο ψωμί και να πίνουν λίγο νερό, έτρωγαν (ξηροφαγούσαν) λίγο νωρίτερα, π.χ. το μεσημέρι, ή το πρωί. Αν πράγματι υπήρχε μεγάλη ανάγκη, κατέλυαν (οι ασθενείς) λάδι και κρασί (Απόκριση Θ΄ αγίου Θεοφίλου).
Απ’ όλα αυτά, βγάζουμε το συμπέρασμα, ότι όταν ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει «Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες ευφράνθητε σήμερον», δεν αθετεί μ’ αυτό τη νηστεία προ της Θείας Κοινωνίας. Απλά καλεί να κοινωνήσουν, κι’ αυτούς, που κατά τη διάρκεια της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής δεν έκαναν «ξηροφαγία», αλλά νήστεψαν λίγο πιο χαλαρά. Χάρη του Πάσχα κάνει συγκατάβαση.
Πληροφορίες από το έντυπο ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΠΩΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΚΟΙΝΩΝΟΥΜΕ. (εκδόσεις ΘΑΒΩΡ ΠΑΤΡΑ.)